صفر تا صد ارکستر در گذر زمان
ارکستر ریشه یونانی دارد و به مجموعه‌ای از نوازندگان و سازها که قطعات موسیقی را با هم اجرا می‌کنند گفته می‌شود. معروف‌ترین ارکستر، ارکستر سمفونی است که بزرگترین نوع ارکستر است. رهبر ارکستر نقش مهمی در مجموعه ارکستر بر عهده دارد. در گذر زمان شیوه ارکستر و نحوه اجرایی آن‌ها دستخوش تغییراتی شد. در این محتوا از ارکستر چکاوک قصد داریم درباره ارکستر در گذر زمان صحبت کنیم. با ما همراه باشید.
نگاهی به تاریخچه تشکیل ارکستر در جهان
در غرب کلمه ارکستر به ارکستر سمفونی اطلاق می‌شود. کلمه ارکستر ریشه یونانی دارد و به جایگاه قرارگیری چند نوازنده اطلاق داده می شد. در دوران کلاسیک ارکستر به شکل زیر نظم داده می‌شد که تا این زمان هم بهترین شکل گیری در ارکستر بوده است. این شکل دهی به این گونه بوده: دو فلوت، ابوا، کلارینت، فاگوت، ۲ تا ۴ هورن، ۲ ترومپت و سازه‌های کوبه‌ای، ساز پوزات یا ترمبون. در دوره معاصر با ساخت قطعات فشرده، قدرت ارکستر به حدی کاهش یافت که با محتوای فرم قطعه آهنگسازی شده همراه باشد و تعادل را حفظ کند.
دوره رمانتیک آهنگسازان بیشتر به حالت سازها، چگونگی و نوع بیان هر کدام را در ارکستر توجه می‌کردند. دوران کلاسیک به آن نتیجه رسیدن که یک ساز به تنهایی می‌تواند یک تفکر وسیع را بیان کند و با استفاده از سازه‌های بیشتر نمی‌توانند تاثیر عمیقی بر شنونده بگذارند.
نگاهی به تاریخچه تشکیل ارکستر در ایران
موسیقی در ایران نسبت به موسیقی بین المللی ماهیت ارکسترال ندارد و حاصل خون دل خوردن تعدادی از بزرگان موسیقی است. با تاسیس مدرسه دارالفنون توسط ناصرالدین شاه قاجار تفکر آشنایی با موسیقی بین المللی و تشکیل ارکستر شکل گرفت. ناصرالدین با توجه به تاثیر موسیقی در انضباط و نظم واحدهای نظامی، دستور به تشکیل یک دسته موسیقی در علوم نظامی کرد. سپس موسیقی نظام در مراسم سوگواری، آیین‌های مذهبی و جشن‌ها گسترش یافت.
با ورود موسیقیدان فرانسوی به نام لومر به مدرسه دارالفنون، علم موسیقی را به شاگردان آموخت و سپس با یاری علی اکبر خان نقاش باشی کتاب تئوری موسیقی به زبان فارسی چاپ کرد. همچنین به شاگردان سلفژ و هارمونی موسیقی بین المللی را آموزش داد و برای اقشار خاص و بزرگان کنسرت‌های در این زمینه برگزار می‌کرد. لومر در رپرتوار این کنسرت‌ها قطعات غیر نظامی از آهنگسازان بین المللی مانند واگنر، بتهوون، ویوالدی و وردی به کار می‌برد و خودش رهبری ارکستر را برعهده داشت.
ارکستر
نحوه گسترش ارکستر در جامعه ایران
لومر در جامعه و برای عموم مردم کنسرت برگزار نمی‌کرد. اما شاگردانش به خصوص غلامرضا مین باشیان معروف به سالار معزز موسیقی را از محفل اشرافی به جامعه انتشار دارد. مین باشیان بعد از ادامه تحصیل در روسیه به ایران بازگشت و به ریاست شعبه موزیک منصوب شد. او با تغییر در کوک پیانو سبک جدیدی در موسیقی ایرانی به وجود آورد و ارکستر زهی را ساماندهی کرد.
از دیگر هنرمندانی که در تشکیل ارکستر و ورود قواعد و نت به موسیقی ایران تاثیر بسزایی داشت، کلنل علی نقی وزیری بود. او بعد از تحصیل در آلمان و فرانسه و بازگشت به ایران در سال ۱۳۰۲ مدرسه موسیقی تاسیس کرد که بعدها به دلیل کمک دولت با نام ارکستر مدرسه دولتی به فعالیت خود ادامه داد. فرزند سالار معزز به نام غلامحسین مین باشیان جانشین وزیری در مدرسه موسیقی دولتی شد و نام آن را به هنرستان عالی موسیقی تغییر داد.
همچنین قطعات موسیقی را به شکل پارتیتور بازنویسی کرد و آن‌ها را در اختیار ارکستر جدید جهت اجرا قرار داد. بعد از شروع جنگ جهانی دوم و اشغال ایران توسط نیروهای متفقین، هنرستان عالی موسیقی تعطیل شد و غلامحسین مین باشیان از سمت خود برکنار شد. چند ماه بعد از رکود دوباره وزیری ریاست هنرستان عالی موسیقی را به دست گرفت و با کمک چندی از بزرگان موسیقی، قطعات آهنگسازان بزرگ موسیقی بر روی صحنه رفت. حشمت سنجری در سال ۱۳۳۹ تا سال ۱۳۵۱ رهبر ارکستر سمفونی بود. ایشان طولانی‌ترین رهبر ارکستر سمفونی تاکنون بوده‌اند.
سخن پایانی
ارکستر در ایران بعد از تغییراتی که متحمل شد امروزه سخنان زیادی برای گفتن در جهان دارد. رضا شایسته یکی از چهره‌های برجسته موسیقی ایران و رهبر ارکستر بزرگ چکاوک است. ایشان عضو هیات مدیره کانون مدرسه خانه موسیقی ایران و مدیر آموزشگاه موسیقی آوای چکاوک است. جهت برقراری ارتباط با قدیمی ترین ارکستر خصوصی کشور با شماره های موجود در سایت در تماس باشید.
ثبت ديدگاه